Waarderend faciliteren FAQ

Waarderend faciliteren gaat over het begeleiden van groepen en teams tijdens werksessies op zo'n manier dat zij kunnen werken vanuit hun eigen kracht en hun eigen probleemoplossend vermogen inzetten. In plaats van het leren van fouten, gaat het om het gebruik maken van succes, talent en potentie. Hieronder beantwoord ik een aantal vragen die vaak gesteld worden.

1. Welke vaardigheden gebruik je vooral bij het waarderend faciliteren?
De vaardigheden van waarderend faciliteren zijn 1. contracteren vanuit een positieve focus, 2. krachtgerichte werkvormen en 3. begeleiden van de onderzoekende dialoog. 

2. Contracteren vanuit een positieve focus, wat betekent dat?
De aanleiding voor een sessie is regelmatig een probleem of risico. Schooluitval moet minder, de klanttevredenheid is te laag, hoe dealen we met de recessie? Maar bij waarderend faciliteren wordt gewerkt vanuit een zogenaamde 'wensfocus'. Die wens beschrijft wat wél gewenst is, waar de groep méér van wil. De positieve focus werkt verbindend en bied nieuw handelingsperspectief.

3. Welke werkvormen komen specifiek in aanmerking voor waarderend faciliteren?
Bij waarderend faciliteren worden vooral werkvormen ingezet die gericht zijn op het gebruik maken van- en versterken van de kennis, kunde en ervaring in de groep. Klassieke werkvormen zijn interviews aan de hand van het 5V model, de SOAR analyse, wall of wonder en de schaalvraag.

4. Hoe begeleid je een onderzoekende dialoog?
De kunst is om een gesprek te laten ontstaan op het scherpst van de snede, waarbij alle deelnemers hun kennis en ervaring kunnen inbrengen. Met name de "wijsheid van de minderheid" bied vaak veel inzicht en zorgt voor een verdieping. Deze dialoog ontvouwt zich met name in het moment en kan niet vooraf gestuurd worden. Voor de facilitator betekent dit vooral dat hij vanuit volle aandacht en verwondering de dialoog leidt en helpt 

5. Kun je de principes van waarderend faciliteren ook online toepassen?
Zeker kan dit. Waarderend faciliteren is met name geschikt voor strategische afstemming, teambuilding en andere onderwerpen waarbij gevoel en intuïtie een rol spelen. Dit kan allemaal wel in een virtuele meeting, maar maar online is wel een wat schraler medium dan een fysieke bijeenkomst.

6. Kan de facilitator ook een rol spelen in de besluitvorming?
Bij waarderend faciliteren is steeds de veronderstelling dat de groep zelf in staat is om de stappen te nemen die ze wil zetten en dat zij daar slechts in ondersteunend hoeft te worden. De facilitator faciliteert de besluitvorming door de groep. Maar als de facilitator waardevolle input heeft, kan hij die de groep zeker wel aanbieden. Het is daarbij wel belangrijk dat de input ondersteunend blijft en de facilitator de leiding niet overneemt.

7. Hoe kan je een negatieve sfeer of houding naar het positieve krijgen? Hoe kunnen we zorgen dat we een positieve focus krijgen en in de actiestand komen?
Werk vanuit waardering voor alle deelnemers en hun ervaringen en formuleer een doel dat iedereen belangrijk vind. Het antwoord op deze vraag lijkt simpel, maar het uitvoeren ervan kan natuurlijk wel uitdagend zijn.

8. Als er een conflict is, dan weet je dat de deelnemers betrokken zijn en dat het ergens over gaat. Om die reden proberen facilitatoren de deelnemers van een sessie hier soms toe te verleiden. De waarderende aanpak staat daar diametraal tegenover. Wanneer gebruik je welke aanpak?
Het idee dat mensen alleen in beweging komen als ze ergens bang voor zijn of pijn ervaren is een klassieke denkwijze bij organisatie- en persoonlijke ontwikkeling. Maar door de stroming van de positieve psychologie is veel onderzoek gedaan naar hoe dat ook anders kan, meer vanuit vertrouwen, wensen, aspiraties, verlangen. Waar het om gaat is dat de groep zich bewust is van wat ze belangrijk vind, dat de kern van de zaak geraakt wordt. Bij waarderend faciliteren wordt in lijn daarmee niet een conflict, maar een positief kernthema genomen als vertrekpunt/doelstelling. 

9. Is het goed om de frustratie te benoemen, of eerst onderzoeken?
Waarderend faciliteren werkt vanuit waardering voor de mensen en hun (diverse) ervaringen. Erkenning en respect voor eventuele frustratie moet er dus zeker zijn. De kunst is alleen om er niet in te blijven hangen, maar de lessen te leren en snel weer de blik op de toekomst te richten. Bij waarderend faciliteren help je de groep om op zoek te gaan naar wat ze wél wil: naar hun verlangen, hoop en aspiraties. Dat is dus een ander gesprek dan over frustraties, angst en machteloosheid. De tip is om de dialoog te laten gaan over datgene waar de groep meer van wil, wat ze wil vergroten en versterken, in plaats van over die zaken ze wil kwijtraken, verminderen en verkleinen.

10. Maak je gebruik van buitenactiviteiten? Maak je ook gebruik van activiteiten als toneelvoorstelling, survival etc.
Wanneer dat gepast is kan dat zeker. Bij waarderend faciliteren staat de onderzoekende dialoog op de kern van de zaak staat centraal. Creatieve, fysieke of speelse oefeningen kunnen soms een goede gesprekstarter zijn.

11. Als je een langer traject begeleidt, start je dan eigenlijk elke sessie weer met het definiëren van de opdracht voor die sessie?
Waar het om gaat is dat de deelnemers zich kunnen vinden in de opdracht van de sessie. Er moet draagvlak zijn. De vraag is dus of een nieuwe groep zich makkelijk voegt in de eerder en door anderen bedachte doelstelling/opdracht. Als er acceptatie is, is het niet nodig om opnieuw het doel te definiëren. Net zoals het niet persé nodig is om de doelstelling met alle betrokkenen te bedenken. Als een vertegenwoordiging de juiste, verbindende woorden weet te vinden is dat prima. Als er sprake is van “not invented here”, dan is het wel nodig om het doel opnieuw af te stemmen.