Snelle introductie in de methode waarderend onderzoek

In een waarderend onderzoek (ofwel ‘Appreciative Inquiry’) treed je jezelf en je omgeving tegemoet met een “waarderende en onderzoekende houding”. Vanuit waardering zijn we in staat om oog te hebben voor kwaliteiten en voor kansen. We onderzoeken dan waarom dingen goed gaan en hoe dat goede verder vergroot en versterkt zou kunnen worden.

Positieve focus versus probleemfocus

Wat valt jou op aan deze sommen?

Hoe eenvoudig dit ook klinkt, de meeste mensen hebben het anders geleerd. Tijdens onze opvoeding en studie zijn we getraind om snel problemen en risico’s te herkennen. Die probleemfocus is niet onbegrijpelijk, want dit is waar we last van hebben. Toch staat Waarderend onderzoeken voor een andere benadering.
​​
De positieve focus van Waarderend onderzoek vindt veel weerklank bij organisatieontwikkeling, management en veranderkundekunde, maar ook bij opvoedkunde, coaching en sport. De positieve insteek is niet bedreigend, maar inspirerend, uitnodigend en includerend. Er komt energie en betrokkenheid vrij. Mensen komen in hun kracht omdat ze ontdekken wat ze wél kunnen en dat is vaak meer dan we eerst dachten!

---

Achtergrond van waarderend onderzoek

Waarderend onderzoeken is eind jaren ‘80 ontwikkeld door David Cooperrider en Suresh Srivastva en is mede gebaseerd op principes uit de wereld van veranderkunde, sociale psychologie en wetenschapsfilosofie. Een grote pijler is de ‘positieve psychologie’. De positieve psychologie nodigt uit om vooral oog te hebben voor wat goed gaat en waar we trots op zijn. Aanhangers van deze psychologie stellen dat het veel nuttiger is om te weten waarom dingen wél lukken en wat we wél willen, dan het is om te weten waarom iets niet lukt of waar we last van hebben. Letterlijk maak je in een waarderend onderzoek een diagnose van succeservaringen. In dialoog onderzoek je wanneer en waarom het soms ook goed gaat en hoe het vaker zo goed zou kunnen gaan.

Daarnaast is een belangrijk principe dat iedereen “zijn eigen waarheid” heeft. Hoe we de wereld om ons heen ervaren is voor een belangrijk deel beïnvloed door onze sociale omgeving. Denk bijvoorbeeld aan de invloed van opvoeding, cultuur en karakter op hoe we denken over managers, politiek of het eten van vlees. Onze beleving van een situatie staat niet vast, maar is afhankelijk van HOE we ergens naar kijken en welke betekenissen we geven aan wat we zien. Welke betekenis geef jij bijvoorbeeld aan de lijnen en kleuren in de afbeelding hiernaast, zie jij een oude vrouw, een jonge vrouw of weer heel iets anders? In een waarderend onderzoek wordt gezocht naar nieuwe perspectieven en zienswijzen waardoor ook nieuwe kansen en mogelijkheden zichtbaar worden.

---

De 5-V methode van waarderend onderzoek

Waarderend onderzoeken is eind jaren ‘80 ontwikkeld door David Cooperrider en Suresh Srivastva en is mede gebaseerd op principes uit de wereld van veranderkunde, sociale psychologie en wetenschapsfilosofie. Een grote pijler is de ‘positieve psychologie’. De positieve psychologie nodigt uit om vooral oog te hebben voor wat goed gaat en waar we trots op zijn. Aanhangers van deze psychologie stellen dat het veel nuttiger is om te weten waarom dingen wél lukken en wat we wél willen, dan het is om te weten waarom iets niet lukt of waar we last van hebben. Letterlijk maak je in een waarderend onderzoek een diagnose van succeservaringen. In dialoog onderzoek je wanneer en waarom het soms ook goed gaat en hoe het vaker zo goed zou kunnen gaan.

Daarnaast is een belangrijk principe dat iedereen “zijn eigen waarheid” heeft. Hoe we de wereld om ons heen ervaren is voor een belangrijk deel beïnvloed door onze sociale omgeving. Denk bijvoorbeeld aan de invloed van opvoeding, cultuur en karakter op hoe we denken over managers, politiek of het eten van vlees. Onze beleving van een situatie staat niet vast, maar is afhankelijk van HOE we ergens naar kijken en welke betekenissen we geven aan wat we zien. Welke betekenis geef jij bijvoorbeeld aan de lijnen en kleuren in de afbeelding hiernaast, zie jij een oude vrouw, een jonge vrouw of weer heel iets anders? In een waarderend onderzoek wordt gezocht naar nieuwe perspectieven en zienswijzen waardoor ook nieuwe kansen en mogelijkheden zichtbaar worden.
​
De vijf fases:

1. Verkennen: In de eerste fase definieer je het thema dat onderzocht zal worden. De uitdaging in deze fase is vaak om in een negatieve aanleiding de positieve wens te ontdekken voor de toekomst. De positieve wens of thema werkt als kader dat het onderzoek richting geeft.
2. Verwonderen: In tweede fase onderzoek je eerdere succeservaringen rondom het thema. De focus ligt op succesfactoren, talenten en de eigen bijdrage aan het succes.
3. Verbeelden: In fase drie wordt vooruit gekeken naar de toekomst. Er wordt verbeeld hoe de toekomst eruit kan zien als de beste ervaringen uit het verleden in de toekomst vaker voor komen.
4. Vormgeven: In de vierde fase worden experimenten of prototypes ontworpen om de droom op korte termijn al realiteit te maken. Hierbij wordt inspiratie geput uit de eerdere succeservaringen en de factoren die toen het succes mogelijk maakten.
5. Verwezenlijken: In de laatste fase ga je aan de slag met de prototypes en experimenten. De dialoog zet zich voort terwijl geleerd wordt van de praktijkervaringen en nieuwe activiteiten bedacht en uitgevoerd worden.

​
De waarderende houding en de 5-V Methode kunnen op allerlei plekken ingezet worden. Om een indruk te geven staan hieronder enkele toepassingen.

---

Waarderend faciliteren

Waarderend faciliteren is een specifieke houding die een facilitator kan aannemen en bijpassende werkvormen die hij of zij kan inzetten bij werksessies, heidagen, teambuilding, brainstormsessies, enzovoort. Kenmerkend voor waarderend faciliteren is dat de werkvormen erop gericht zijn om de groep te helpen zich bewust(er) te worden van haar eigen kracht, talent en probleemoplossende vermogen. Zie ook mijn andere blog hierover.

---

Waarderend onderzoek bij teamontwikkeling

Waarderend onderzoeken wordt toegepast in teams en organisaties die op een meer positieve en co-creatieve manier willen samenwerken. Het kan dan gaan om het verbeteren van interne samenwerking, het realiseren van een project of invulling geven aan partnerschap met klanten, leveranciers en andere stakeholders. Een kernteam bedenkt het kader voor onderzoek. Daarna interviewen betrokkenen elkaar in groepssessies op eerdere succeservaringen en hoe die vergroot en versterkt kunnen worden.

Waarderend onderzoek bij burger-participatie

De overheid zoekt de dialoog op met burgers en instellingen om hen te betrekken bij het ontwikkelen en uitvoeren van beleid. Bijvoorbeeld in het sociaal domein werken wijkteams multidisciplinair samen aan de zorg voor kinderen, ouderen en gezinnen die extra hulp nodig hebben. Eigen kracht, storytelling en ‘Design thinking’ zijn belangrijke ingrediënten.

Waarderend coachen

Bij individuele coaching wordt waarderend onderzoeken toegepast wanneer de coach de coachee helpt om de blik te richten op positieve ervaringen en op de capaciteiten die iemand in huis heeft die bij kunnen dragen aan een gewenste verandering. In deze aanpak is veel overlap met de methode ‘Oplossingsgericht werken’.

Waarderend leidinggeven

Tussen leidinggevende en medewerker kan de waarderend onderzoekende houding van dienst zijn in het gesprek over prestaties. In plaats van een oordelend gesprek  waarin de leidinggevende de medewerker bijstuurt, neemt de leidinggevende dan een meer faciliterende rol aan naar het ​gezamenlijke leerproces. Samen wordt onderzocht welke prestaties geleverd zijn, welke kwaliteiten daarbij van pas kwamen en hoe die in de toekomst nog meer tot hun recht kunnen komen. In de praktijk betekent dit dat de leidinggevende een meer vragende dan sturende rol heeft en dat medewerkers zich meer gezien en erkent voelen in hun professionaliteit.

En nu jij!

De waarderend onderzoekende houding is veel meer dan alleen een positieve bril. Het begint met waardering hebben voor de ander en het onderzoeken van de situatie vanuit verwondering en nieuwsgierigheid. Dat is makkelijk en uitdagend tegelijk. Gelukkig biedt bijna elk gesprek een kans om hiermee te oefenen! 

Ondersteuning nodig?
Wil je aan de slag met waarderend onderzoek in jouw praktijk? Neem contact op om vrijblijvend de mogelijkheden te onderzoeken van begeleiding. Klik hier voor meer informatie over adviesdiensten of voor trainingen.