Ik kijk terug op een bijzonder jaar 2021, in de eerste plaats met ons zoontje die na niet de makkelijkste start de lol in het leven heeft ontdekt en dat scheelt veel. Daarnaast werd ik geïnterviewd in twee podcasts en geciteerd in twee boeken wat ik toch wel heel eervol vind.

Super trots ben ik op mijn opleiding Waarderend faciliteren die dit jaar van twee dagen groeide naar zes dagen. Deze opleiding is het vlaggenschip waarin al mijn kennis en ervaring samenkomt en waarmee ik de komende jaren Nederland wil veroveren. #ambitieus

Het afgelopen jaar begeleidde ik veel trainingen en sessies, waaronder een paar trainingen in waarderend auditen, denkadviseren en meerdere trainingen bij gemeenten in Appreciative Inquiry.

Wat is het een rijkdom om gezond te zijn en dingen te doen die ik leuk vind. Ik ben heel dankbaar voor alle mensen die op mij vertrouwden en voor een beroep waarin ik mijn inspiratie kan delen!
 
Getting comfie with: interview door Bianca Groot van Future Communication

• https://futurecommunication.nl/podcast/getting-comfie-with-arjan-van-vembde/

Outcast: interview door Simon van der Veer met Edu Feltmann en Arjan van Vembde

• https://podtail.nl/podcast/outcast-3/hoe-denk-je-als-denkadviseur-outcast-008-met-edu-f

Boek: Paradoxaal coachen, hoe je tegenstellingen tot kracht maakt in leven, werk en teams. Ivo Brughmans en Sylvia Derom

•  https://www.managementboek.nl/boek/9789024427369/paradoxaal-coachen-ivo-brughmans

​Boek: Niet weer een onderzoek, onderzoek met impact in het publieke domein.
Magdeleen Sturm, Yoram Poot

•  https://managementboek.nl/boek/9789461264756/niet-weer-een-onderzoek-magdeleen-sturm

Iedereen doet wel eens iets onhandigs, toch? Ik in ieder geval wel helaas…

​Afgelopen week kreeg ik na afloop van een workshop complimenten voor de rust en openheid die ik uitstraalde. Een deelnemer mailde: “Knap hoe jij elke vraag, elke opmerking ontvangen kan en niet af wijst. Ik voelde geen 1x een afwijzing of irritatie vanuit jou. Alles mag er zijn. Dat vind ik knap.”

Ik was die workshop begonnen met een Powerpoint presentatie over waarderend faciliteren en na afloop was de eerste reactie van een deelnemer dat dat toch wel een beetje saai was. Ik vroeg of er meer mensen waren die het zo ervaren hadden en dat bleek zo te zijn. Au…. Maar om eerlijk te zijn herkende ik zelf ook dat de start niet zo fijn voelde. Na een oefening ontstond er in de tweede helft van de workshop een uitwisseling tussen mij en de groep die gelukkig wel interessant was en waarin we van- en met elkaar leerden wat nou de bedoeling was.

In het open te staan voor elke opmerking, ook als die negatief naar de inhoud of zelfs naar mij is, ben ik geïnspireerd door Robbert Masselink en Wick van der Vaart. Ik volgde een leergang bij hen in Appreciative Inquiry en ik zag hen ook open staan om feedback te horen en er het gesprek over aan te gaan met de groep. Dat was zo’n sterk voorbeeld van hoe het tonen van zwakte tegelijk ook zo ontzettend krachtig is. Voor mij gaven ze een voorbeelden van leren en daarnaast werkte het verbindend en verdiepte de kwaliteit van de leergang.

Zelf ervaar ik natuurlijk ook de onzekerheid als deelnemers uitnodig om eerlijk te zeggen wat ze ergens van vinden. Maar ik heb mezelf aangeleerd om niet gelijk iets te doen met die onzekerheid. Ik voel die, luister bij mezelf waar het vandaan komt of wat ik ervan kan leren, maar ik blijf uitnodigend en nieuwsgierig naar de toelichting van de kritische deelnemer. In de taal van het waarderend faciliteren, probeer ik de deelnemer en zijn gedachten & gevoelens te blijven waarderen, wat het ook is.

Ik heb inmiddels zoveel met groepen gewerkt waarin ik de spannende vragen juist opzocht dat ik ook ervaren heb dat het tot nu toe altijd goed is gekomen. Soms blijkt een kritiek na de toelichting helemaal niet zo scherp, soms wordt een kritische deelnemer gerelativeerd door andere deelnemers die iets juist wel fijn vinden. En soms heeft een deelnemer gewoon gelijk en noteer ik dat ik de volgende keer weer gewoon met oefeningen moet beginnen en de powerpoint thuis mag laten.

Om maar met de deur in huis te vallen, het maakt me niet zoveel uit wat je denkt. En het maakt me ook niet zoveel uit wat je voelt, of wat je intenties zijn.

Die zin zou een gewone adviseur niet snel uitspreken. Maar een denkadviseur zou dat zomaar wél kunnen zeggen in een adviesgesprek. Veel mensen schrikken van zo’n opmerking of zouden het zelfs confronterend vinden. Wat heb je nou aan een adviseur die dat allemaal niet belangrijk vind? Toch zit er wel een visie achter en is het een belangrijke adviesvaardigheid en waarde van het denkadviseren.

Hoe zit dat? Als je heel goed kijkt, zie je dat gedachten, gevoelens en intenties allemaal… niet te zien zijn. Ze zijn onzichtbaar en ongrijpbaar en hebben op zichzelf nog geen fysiek effect in de wereld, behalve in het gemoed van degene die ze produceert. Ze zijn zelfs zo ongrijpbaar en vluchtig dat degene die ze ervaart ze zelf vaak niet eenduidig onder woorden kan brengen, laat staan dat ik als adviseur ze echt op waarde kan schatten. Het risico van verkeerde interpretaties is groot.

In tegenstelling tot veel normale adviseurs oefent een denkadviseur zich daarom niet zozeer in het empathisch aanvoelen van de adviesvrager. Een denkadviseur ziet vooral dat dit allemaal heel glad ijs is en dat er ook nog een ándere effectieve ingang bestaat naar geestelijke klaarheid en handelingsperspectief.

Die andere ingang naar inzicht en handelingsperspectief loopt niet via de ongrijpbare binnenwereld van de adviesvrager, maar via de buitenkant, letterlijk datgene dat naar buiten komt: de taal. De adviesvaardigheden van een denkadviseur zitten in het scherp luisteren naar de woorden die iemand uitspreekt en helpen om patronen te herkennen in die tekst. Daarbij gaat het om het herkennen van een bepaalde woordkeus of taalstructuur die de adviesvrager vastzet in zijn denken en die in feite als oogkleppen zorgen dat andere mogelijkheden over het hoofd worden gezien. Wat iemand bedoelt of voelt bij zijn woorden maakt de denkadviseur daarbij niet zoveel uit, hij wijst de adviesvrager op de patronen en nodigt hem uit om in andere termen te spreken over zijn vraagstuk waardoor het in een ander daglicht komt te staan. De denkadviseur hoeft daarbij vaak niet eens een nieuw perspectief aan te reiken, want de meeste mensen zijn goed in staat hun oogkleppen zelf af te doen zodra ze zich deze bewust zijn.

Een voorbeeld laat dit zien: een hulpverlener vertelde mij uitgebreid over hoe hij zich stoorde aan cliënten die hun afspraken met hem niet nakwamen. Ik wees hem er vervolgens op dat hij in zijn verhaal aan mij vooral vertelde over de cliënten maar niets zei over zichzelf. Daarop kantelde het gesprek naar een zelfbeschouwing met als conclusie dat de hulpverlener vooral een betrouwbare gesprekspartner wilde zijn en daarmee was het gesprek klaar. Dit voorbeeld illustreert dat ik niet inging op zijn gevoelens, gedachten of intenties maar slechts wees op een patroon in zijn verhaal. Dat was voldoende voor hem om vanuit een ander perspectief over het vraagstuk te spreken en dat gaf hem opluchting en zelfvertrouwen.

Er was eens een man die per abuis in het land van de dwazen verzeild raakte. Onderweg zag hij mensen verschrikt wegvluchten van een veld waar ze tarwe wilde gaan oogsten. De man vroeg waar de mensen zo bang voor waren en zij vertelden hem dat er een monster in het veld zat. De man was nieuwsgierig en nam een kijkje in het veld en trof daar een watermeloen aan.

De man begreep niet waar de mensen zo bang voor waren en bood aan om het monster te doden. Hij sneed de vrucht af en begon hem op te eten. Maar nu werden de mensen nog veel banger voor hem dan ze waren voor de watermeloen. Ze schreeuwden: “als we ons niet snel van hem ontdoen, dan zijn wij straks aan de beurt!” En ze joegen de man weg.

Een tijdje later raakte een andere man per abuis in datzelfde land verzeild en ook hij ontmoette de mensen die dachten dat de watermeloen een monster was. In plaats van hun probleem op te lossen  sloop hij voorzichtig met hen bij de watermeloen vandaan. Zo won hij hun vertrouwen en hij bleef een tijd bij hen. Uiteindelijk kreeg hij hen zover dat ze in staat waren niet alleen hun angst voor watermeloenen te overwinnen, maar ze zelfs te verbouwen.

​Dit soefi verhaal deed me denken aan waarderend faciliteren. De link is dat dat ook gaat over het aansluiten bij de groep en hen helpen om hun eigen denkstappen te zetten in hun eigen tempo.

Hoe ga je op een constructieve manier om verschillende zienswijzen bij de deelnemers van een werksessie, heidag of bewonersbijeenkomst?

Bij het waarderend faciliteren van groepen en teams tijdens sessies wordt gewerkt vanuit een waarderende focus. Dat gaat over het oog hebben voor dat wat waardevol is en waarde heeft. In de sessie vertaalt zich dat mogelijk, maar niet persé in het expliciet spreken over wat goed is en waar men trots op is. Het kan gaan over positieve zaken, maar dat hoeft niet. In een sessie kan de waarderende focus ook zitten in de openheid naar elkaar om op het scherpst van de snede een thema te onderzoeken.

Op het scherpst van de snede worden de contrasten duidelijk, maar daarmee wordt ook maximaal recht gedaan aan ieders eigenheid en ieders unieke zienswijze op het thema. Iedereen mag er zijn, en mag zichzelf zijn en zichzelf blijven. Het onder ogen zien van die diversiteit maakt de contrasten zichtbaar en doet een groot apél op het respectvol met elkaar omgaan. Dat is niet altijd makkelijk en alleen maar vrolijk en vriendelijk. Het betekent ook dat zichtbaar mag worden dat Piet echt iets vind van het standpunt van Jan, zónder dat daar de suggestie aan vast zit dat één van beide iets moet veranderen aan zijn zienswijze.

De kunst bij het waarderend faciliteren is  om een groep te helpen om die conflicterende zienswijzen naast elkaar te laten bestaan als gegeven. Niet om het altijd zo te laten blijven, maar juist als fase in de dialoog. De eerste fase is het op tafel krijgen van de verschillende zienswijzen als legitieme zienswijzen en als gegeven voor de groep: dit is hoe het is, dit zijn de riemen om mee te roeien. De volgende fase is het samen zoeken naar de raakvlakken en de kansen, naar hoe de verschillende zienswijzen verrijkend kunnen zijn voor de deelnemers of hoe de verschillende zienswijzen ook kunnen veranderen en samenvloeien tot nieuwe zienswijzen die de verschillen overbruggen. Dat laatste is bijna magisch maar het is minder zeldzaam dan het lijkt. Zodra mensen met hele verschillende zienswijzen zich openstellen om het standpunt van de ander echt te horen, vindt er bijna altijd een vorm van kruisbestuiving plaats waardoor mensen milder en constructiever worden naar elkaar. Het is om die reden dat ik het waarderend faciliteren ervaar als een hoopvolle en optimistische benadering van groepen en hun vraagstukken.

Wil je meer leren over waarderend faciliteren van groepen en teams? Bekijk dan een uitgebreide uitleg en het opleidingsaanbod op www.waarderend-faciliteren.nl

Wat gebeurt er in een denkadviesgesprek? Mijmerend over die vraag ontstond een gedichtje: soms is een gesprek met een denkadviseur wel een beetje als een bezoek aan de zee. Ik deel het zonder pretenties.


De zee als raadgever
Wanneer ik soms de weg kwijt ben
Ga ik terug naar de zee.
Haar woorden golven langs de kustlijn
van dagelijkse problemen en universele oorzaken.

Mijn zorgvuldig gebouwde kasteel,
Is voedsel voor het water.
Hapje voor hapje verandert de trotse burcht,
In een ruïne zonder profiel.

Af en aan golven de zinnen
Steeds gelijk en toch net anders.
Onvermijdelijk verschuift de kustlijn
En vallen de problemen uit elkaar.

De natuur heeft zijn werk gedaan
Terwijl ik toeschouwer was van wat zich voltrok.
Het hoofd is weer schoongespoeld
Klaar voor nieuwe creaties.

— Arjan van Vembde

Fusion beschrijft een herkenbaar patroon dat even veelvoorkomend als verraderlijk is. Juist als facilitator of begeleider van groepen en teams is het iets om scherp in de gaten te houden. Fusion is een term uit de sociale psychologie en de term leerde ik bij de opleiding in Dialogische organisatieontwikkeling die ik volgde bij Gervase Bushe en het Cap Cod Institue.

Wat is Fusion
Fusion is het proces waarbij de ene persoon de andere uitnodigd, vraagt of verleid om meer op hem te gaan lijken. Een voorbeeld maakt het duidelijk:

• Persoon A zegt: "ik ben best zenuwachtig voor die presentatie van morgen"
• Persoon B antwoord: "Nee joh, daar hoef je toch niet zenuwachtig voor te zijn, het is juist leuk om die presentatie te geven!"

Wanneer persoon A in de suggestie van persoon B meegaat is er sprake van "fusion", versmelting van beide personen of standpunten. 

Maar wat gebeurt er echt?
Wat in deze korte interactie feitelijk gebeurt is dat persoon B (naar we aannemen goedbedoeld) voorbij gaat aan de gevoelens van persoon A, hem ongevraagd vertelt hoe hij hier zelf naar kijkt en tegelijk adviseert om hetzelfde te vinden en voelen als persoon B. Er is een risico dat persoon A zich niet gezien voelt en weinig kan met de suggestie van persoon B. Het is alleen nu de vraag hoe persoon A hierop reageert. 
Wanneer persoon A en B gelijkwaardig zijn en persoon A voldoende zelfvertrouwen heeft, zal hij zich niet zomaar laten beïnvloeden of zelfs van zich afbijten. Maar wanneer er een statusverschil is, bijvoorbeeld doordat persoon B de leidinggevende is van persoon A, of persoon B is de ouder van persoon A, dan bestaat de kans dat persoon A het advies vriendelijk ontvangt en zijn weerstand niet uitspreekt. Persoon B denkt nu dat zijn advies is overgenomen, terwijl dit niet het geval is. "Ja zeggen-nee doen", is een veelgebruikte strategie door professionals en kinderen in de positie van persoon A.

Faciliteren van dialogen
Als facilitator van processen in groepen en teams is dit een patroon om goed op te letten. De goede bedoelingen van persoon B ten spijt ondermijnt zijn suggestie de kwaliteit van de samenwerking. Op het moment dat deelnemers in een sessie dergelijke suggesties doen is het goed om te interveniëren en de beide deelnemers uit te nodigen om niet te snel voorbij te gaan aan de zaken die zonet gezegd zijn. Wellicht kan persoon A zijn ervaring nog iets meer toelichten en kan persoon B nog iets meer toelichten waarom hij het anders ziet. 

Let erop dat vanuit het perspectief van de facilitator beide standpunten waar kunnen zijn, misschien heeft persoon B wel gelijk! De kunst is om de deelnemers te helpen de goede dialoog te voeren waarin zij zelf ontdekken hoe ze van elkaar kunnen leren of tot een gedeelde waarheid kunnen komen.


Wil jij jezelf oefenen in het begeleiden van groepen en teams op een krachtgerichte wijze? Bekijk dan het opleidingsaanbod op www.waarderend-faciliteren.nl

Waarderend faciliteren is de stijl waarmee ik groepen en teams begeleid tijdens werksessies en trainingen. In de zomer van 2021 ontwikkelde ik een nieuwe website en brochure om de opleidingen die ik hierin geef te presenteren. Zie www.waarderend-faciliteren.nl voor alle informatie

Sinds een aantal jaren al weer geef ik een paar keer per jaar trainingen in waarderend faciliteren. Dit is een specifieke en enigszins afwijkende stijl van het begeleiden van groepen waar ik veel positieve respons op kreeg. Op Springest is de training beoordeeld met een 9,4. 
Waarderend faciliteren is gericht op het begeleiden van positieve ontwikkeling, verandering en samenwerking tijdens werksessies met groepen en teams. In de opleiding Waarderend faciliteren leer je hoe je sessies  leidt die een katalysator zijn van positieve ontwikkeling, verandering en samenwerking. Centraal staat het werken met de kennis, kunde en kansen die al aanwezig zijn bij de groep. 

De opleiding tot waarderend facilitator leert je om op een andere dan gebruikelijke manier om te gaan met groepen en hun vraagstukken. Waarderend faciliteren is een unieke stijl voor het leiden van werksessies die zich richt op het versterken van eigenaarschap, openheid naar de verschillende visies én actiegerichtheid. Waarderend faciliteren werkt vanuit een aantal principes en kent geen vaststaande werkvormen, in plaats daarvan wordt geput uit een brede waaier van inspiratiebronnen, methodes en theorie.

Een opleiding in drie levels
De gehele opleiding bestaat uit drie levels. Je kan zelf kiezen hoe ver je leerbehoefte gaat en of je één, twee of alle drie de levels wilt volgen of hoeveel tijd je daartussen laat. De levels volgen elkaar op en geven een steeds verdere verdieping en verbreding van je kennis en vaardigheden.

Level 1 leert je de fundamenten in houding, vaardigheden en basisstructuur van waarderende sessies. Level 2 leert je nieuwe waarderende werkvormen en verankerd je vaardigheden. Level 3 leert je op masterniveau over de toepassing in ontwikkeltrajecten. Level 4 is gericht op trainers en komt in het najaar van 2022 beschikbaar.

Lees meer over het opleidingsaanbod met de levels, de achtergrond en inschrijfmogelijkheden op:
www.waarderend-faciliteren.nl

Participatietrajecten waarbij de overheid samenwerkt met bewoners en bedrijven zijn een mooi ideaal maar zeker niet altijd eenvoudig. Vaak zijn er tegengestelde belangen en dan is het een stevige uitdaging om toch samen verder te komen. Creatieve oplossingen, nieuwe perspectieven, begrip voor elkaar en soms ook water bij de wijn vragen veel van de creativiteit en het inlevingsvermogen van alle partijen.

Communicatieadviseur bij de overheid Guido Rijnja schreef een artikel met vijf tips voor dit soort trajecten:
1. Informeer over inhoud én proces
2. Doorbreek het wij/zij denken: geef ruimte aan de tegenstem
3. (H)erken emotie
4. Stel spelregels op voor participatie
5. Je wint of verliest ten opzichte van de verwachting

Lees het hele artikel en de toelichting per punt op:
​https://connect-nederland.nl/5-tips-participatiedilemma/